Rumuz Gitti Nickname Geldi
Bookmark dergisi Eylül 2014 sayısında Çığır İLBAŞ imzasıyla yayımlanmıştır. Tüm hakları saklıdır. Bu sayfaya referans vererek kullanabilirsiniz.
İnternet ve mobil telefonların yaşantımızda olmadığı dönemlerde yeni insanlarla tanışmanın tek yöntemi gazetelerdeki arkadaşlık köşeleriydi. Rumuzlarla gazetelere gönderilen mektuplar, editörler tarafından eşleştirilir ve sabır zorlayan mektuplaşmaların sonunda yakalarda kırmızı karanfillerle şehir meydanlarında tanışma heyecanı yaşanırdı. 70 li yıllarda gençliğini yaşayanların tebessümle hatırlayacağı bu furya, oyun yazarı Oktay Arayıcı tarafından 1977 yılında kaleme alınan “Rumuz Goncagül” adlı iki perdelik bir oyuna konu olmuştu. 1988 yılında ise aynı eser, İrfan Tözüm yönetmenliğinde Usta oyuncular Türkan Şoray, Hakan Balamir ve Müşfik kenter tarafından beyaz perdeye taşınmıştı.
Gazete köşelerinde arkadaş bulmaya çalışan gençlerin kardeşleri heyecan verici bir teknolojiyle tanıştılar. 80 li yıllarda “Halk bandı telsiz” adıyla piyasaya çıkan CB radyo alıcı verici cihazların kullanımı, 1983 yılında 2813 sayılı Telsiz Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle yaygınlaştı ve “arkadaş arıyorum bayan arkadaş” anonsları tüm ülkeye yayıldı.
Gençliğini 90 lı yıllarda yaşayanlar için ise yeni sosyal ilişkiler kurmak ve geliştirmek eskisinden çok daha kolaydı. Önce mobil telefonlar, daha sonra İnternet günlük yaşantımıza girdi ve topluma artık hiçbir şeyin eskisi gibi olmayacağının sinyallerini vermeye başladı. Aynı dönemde 900’lü telefon hatları üzerinde çalışan arkadaşlık sistemleri geliştirildi. Şaşırtıcı bir taleple karşılaşan servisler ilginç bir sosyolojik gerçeği de ortaya çıkardı. Gençler yeni arkadaşlar edinmek için yüksek faturalar ödemeye razıydı. Daha sonra SMS servisleri üzerine kurulan arkadaşlık sistemleri Türkiye’de çok yaygınlaşmasa da Avrupa’da ve özellikle Fransa’da halen yoğun bir talep görüyor.
İnternet’in ilk yıllarında, özellikle Türk kullanıcılar için, kimlik saklamak çok doğal bir davranıştı. IRC sohbet odalarında ve ICQ, MSN gibi mesajlaşma uygulamalarında herkes kendisine bir nickname seçti. Artık Rumuz göncagüller yerini CrazyAngel’lara bırakmıştı. Web teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte arkadaşlık sitesi kavramıyla tanıştık. 900’lü hatlara yüksek ücret ödemeye razı olan geniş kitle arkadaşlık sitelerine yöneldi ve bu noktada başka bir sosyolojik gerçek karşımıza çıktı. Ülkemizde arkadaş arayan bir kadına karşılık onlarca erkek bulunuyordu. 1990’larda karşılaşılan bu durum aradan geçen 20 yıla rağmen fazla değişmedi.
Her ne kadar arkadaşlık siteleri üye istatistiklerini bir kadına karşılık iki üç erkek şeklinde açıklıyorlarsa da pek çok arkadaşlık sitesinde sahte kadın profillerinin sisteme eklendiğini ve eskortların müşteri bulmak için bu tür siteleri tercih ettiği biliniyor. Ülkemizde normal karşılanan bu durum, Rusya’da ve Uzak Doğu ülkelerinde ise tam tersi. Flört sitelerine kayıtlı kadın üyeler, erkek üyelerden dört ila beş kat daha fazla.
Dünyanın en büyük sosyal ağlarından biri olan Facebook, flört siteleri arasından sıyrılıp kullanıcıları yalnızca tanıdıkları insanlarla bir araya getirmek için yoğun bir mücadele verdi. Özellikle erkek kullanıcıların çoğunlukta olduğu Türkiye ve ortadoğu ülkeleri nedeniyle özel algoritmalar geliştirerek flört amaçlı hesapları tamamen kapattı. Tanımadığı kişileri arkadaş olarak ekleme konusunda Türk erkeklerinin ısrarcı davranışlarının nedeni Google ve Yahoo’da yanıtı en çok aranan sorular arasındaki yerini koruyor. Hatta 2012 yılında Google arama kutusuna yalnızca “why” yazıldığında “Why do Turkish guys add me on Facebook?” sorusu arama önerileri listesinin başında yer alıyordu.
Günümüzde ise mobil uygulamalar flört servislerinin gözde platformu haline geldi. Kültürlere ve coğrafyalara göre farklılık gösteren kullanım oranlarında kayda değer bir değişim yok. Kullanım oranları ise hızla artıyor. Bu ay yayınlanan Reuters, Herald News, PC World ve Washington Post kaynaklı bir araştırmaya göre ABD’de flört arayan 54.250.000 bekar var ve bu kitleden 41.250.000 kişi çevrimiçi flört sitelerine üye. Erkek üyelerin oranı %52. ABD vatandaşlarının çevrimiçi flört için harcadığı para ise yıllık $1.249.000.000 civarında. Daha detaylı istatistiklere www.statisticbrain.com adresinden ulaşabilirsiniz.
Modern dünyada, özellikle büyük şehirlerde, yalnızlığın ciddi bir sorun olduğu düşünüldüğünde çevrimiçi arkadaşlık sitelerinin önemli bir ihtiyacı karşıladığını söyleyebiliriz. Ancak boşanmalardaki etkisini de dikkate almak gerekiyor. ABD’de geçen yıl yapılan bir başka araştırmada her dokuz boşanma dilekçesinden birinde “facebook” kelimesinin geçtiği belirlenmiş. Ayrıca flört siteleri kaynaklı istismar, şiddet, dolandırıcılık ve şantaj suçları hakkında da kayda değer istatistikler mevcut. Arkadaş edinmek için çevrimiçi siteleri kulanan kişilerin bu olasılıkları da göz önünde bulundurmaları gerekiyor.
Çığır İLBAŞ